Toen een tijdje geleden er enige ophef was over de komst van vluchtelingen in Brunssum, moest ik denken aan Settela, een zigeunermeisje, dat haar korte leven grotendeels aan de randen van de Brunssummer heide doorbracht. Ik hoorde haar naam voor het eerst, toen mijn oudere broer mij een jaar of vijf geleden belde.

Hij vertelde mij, dat hij een documentaire had gezien over Settela en haar gezicht had herkend. Hij wist zeker, dat hij haar vaker was tegen gekomen in de buurt van de Overberg, waar ons gezin in de oorlogsjaren woonde. Ik vond het nogal heftig, omdat hij vertelde dat dit jonge meisje vergast was in Auschwitz.

Ik heb mij sindsdien regelmatig bezig gehouden met het korte leven van Settela. Via de VPRO kreeg ik een kopie van de documentaire. Deze bleek gebaseerd te zijn op het boek van Ad Wagenaar: “Settela”. Dit boek en de documentaire onderzoeken wie het meisje met hoofddoek is. Ze is in een film over Westerbork slechts 8 seconden te zien. Tot op de dag van vandaag is zij het symbool van de deportatie van Joden. Ze blijkt echter een zigeunermeisje te zijn: Settela Steinbach.

In 2015 is een mooi boek verschenen van Rob Hendrikx: “Settela en Willy”. Dit boek vertelt veel over haar afkomst en familie. Vele Steinbachs verbleven op een kamp bij de Heksenberg en heel wat Steinbachs vonden de dood in Auschwitz. Settela werd op 23 december 1934 geboren in Born. Familie van haar heeft in de jaren dertig van de vorige eeuw met de woonwagen op een klein kampje gestaan aan de Rimburgerweg in Brunssum. Dus het is zeker niet ondenkbaar, dat mijn broer haar daar in de oorlogsjaren of daarvoor gezien heeft, als ze daar op bezoek was of de woonwagen van haar gezin daar stond. Qua leeftijd scheelden mijn broer en zij maar 2 jaar.

De Steinbachs waren Sinti en trokken veel rond in Zuid-Limburg, maar reisden ook verder. Halverwege de oorlogsjaren werd een trekverbod van kracht. Op 16 mei 1944 bevonden Settela en haar familie zich in een groot kamp in Eindhoven. Op die dag werden alle zigeuners in Nederland opgepakt, ook Settela. Via Westerbork ging ze naar Auschwitz. Ze overleed daar op 31 juli 1944. Mijn broer wordt dit jaar 80. Dat had ik haar ook gegund. Zij werd slechts 9 jaar. Daar word je stil van……Het had mijn grote zus kunnen zijn.

publicatie in week 13 2016 ‘Hallo Brunssum’